Dossier Vuurwerkramp // Vleesgeworden Tunnelvisie: M. Bollen
1. Wie is Maarten Bollen?
Voor de lezer die niet weet wie Maarten Bollen is en wat zijn gedragingen waren als vertegenwoordiger van de overheid bij de opvolging van de Vuurwerkramp, eerst een introductie. 'Onze Maarten', zoals hij liefkozend genoemd werd binnen de politie Twente [1], is als universitair geschoold historicus en ervaren journalist deeltijds werkzaam bij de politie Twente wanneer de Vuurwerkramp gebeurt. Hij adviseerde vervolgens de korpsleiding bij de interne en externe crisiscommunicatie, met als centrale vraag [2] hoe de politie Twente geloofwaardig over te laten komen. Maarten Bollen een zéér grote rol in:
Het verkopen naar het publiek van het gevoerde rechercheonderzoek door het 'Tolteam', het Recherchebijstandsteam genoemd naar de Tollensstraat waar de vuurwerkopslagplaats van S.E. Fireworks was gevestigd.
Het neutraliseren van de beide Tolteam rechercheurs Jan Paalman en Charl de Roy van Zuydewijn, door de politie 'dissidente rechercheurs' genoemd, maar uit de review naar voren komend als integere en zuivere 'klokkenluiders' van misstanden.
De hand van Bollen is te zien in diverse stukken van de korpsleiding bij het voorkomen van een crisis binnen het korps over de handelwijze bij de opsporing na de ramp. Maarten Bollen krijgt van de korpsleiding de belangrijke opdracht om een boek te schijven over het rechercheonderzoek, en wel van binnen uit, zodat de lezer kan meekijken over de schouder van de rechercheurs. Bollen krijgt hiervoor zeer veel faciliteiten. Zie punt 3.
2. Gerenommeerd deskundige 'Tunnelvisie & Tegenspraak'
Het woord 'Tunnelvisie' valt vaak in relatie tot het recherchewerk bij de Vuurwerkramp. En niet in de laatste plaats omdat het gerechtshof Arnhem dat doet in het arrest van 12 mei 2003 bij de vrijspraak van de eerder van brandstichting verdachte André de Vries. Daarbij is het de taak van Bollen het politiekorps van deze smet te verschonen. Hij doet dat kennelijk zo goed dat hij vanaf dat moment door het leven mag gaan als deskundige op het gebied van 'Tunnelvisie binnen de opsporing'. Bollen wordt benoemd als een van de eerste 'Tegensprekers' binnen de Nederlandse politie, waarbij hij grootschalige rechercheteams helpt niet ten prooi te vallen aan Tunnelvisie. De door de eenheidsleiding aangewezen tegenspreker staat buiten een onderzoek en bevraagt de rechercheleiding kritisch over de door hen gemaakte keuzes binnen het strafrechtelijk onderzoek dat de tegenspreker begeleidt.
Maarten Bollen werd gastdocent aan de politieacademie in de onderwerpen tunnelvisie en tegenspraak en hij begeleidt recherchekundigen tijdens de laatste fase van hun studie aan de politieacademie. Bollen geeft inleidingen en toespraken over tegenspraak en tunnelvisie op congressen en in het hoger onderwijs. Hij publiceerde het boek 'Tunnelvisie als bedrijfsrisico' in 2006 en herzien in 2010. Kortom hij is een gerenommeerd deskundige.
3. Opdracht korpsleiding: Biedt inkijk in het Tolteam
Opdrachtverstrekking. Het boek 'Op zoek naar de onderste steen' is geschreven in opdracht van het politiekorps waartoe Maarten Bollen zelf ook behoort als woordvoerder. Dit is eveneens het politiekorps dat onderzoek uitvoerde naar de Vuurwerkramp; het politiekorps Twente. Een element voor subjectiviteit.
Subsidiëring. Het onderzoek naar het Tolteam, vanaf mei 2001 uitgevoerd door Maarten Bollen, is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Een element voor subjectiviteit.
Faciliteiten. Het politiekorps verstrekte aan Maarten Bollen ongekende faciliteiten om zijn 'bronnenpublicatie' te verrichten. Zo kreeg hij tussen mei 2001 en mei 2002 een eigen kamer tussen de leden van het Tolteam en kreeg hij toegang tot de interne journaals van het Tolteam, waaruit hij ook uitgebreid citeert. Tevens kon Bollen veertig leden van het Tolteam interviewen over het onderzoek. Tenslotte deed het politiekorps veel aan marketing, promotie en verspreiding van het boek. Een element voor subjectiviteit.
Kroniek van het eerste jaar. Het boek is een chronologische weergave van bronteksten uit het Tolteam onderzoek. Het eindigt in mei 2001 wanneer het strafdossier is overgedragen aan het Openbaar Ministerie. Dat strafdossier is dan incompleet en vol met fouten [3]. Hiervan wordt geen melding gemaakt. Een element van subjectiviteit.
Toevoeging van de epiloog. Bollen schrijft dat hij het Tolteam zelf aan het woord wil laten en er geen behoefte aan heeft om nóg een oordeel toe te voegen aan dat van allerlei deskundigen, die al dan niet gehinderd door enige kennis van het dossier, hun oordelen al klaar hadden over het Tolteam. Toch zegt Bollen één uitzondering te moeten maken. In een naderhand toegevoegde epiloog 'weerlegt' hij de kritiek die de beide rechercheurs Jan Paalman en Charl de Roy van Zuydewijn hadden op het onderzoek. Deze 'weerlegging' is een ongefilterde weergave van de eerdere oordelen van de korpsleiding over beide rechercheurs en de vooringenomen analyse opgesteld door advocaat-generaal Welschen van het OM. Deze vormde tevens de basis voor de uitkomsten van de rijksrecherche. Zij zaten op het moment van publicatie van het boek bij hun onderzoek op deze zelfde route. Het reviewrapport is duidelijk: dit betoog van de korpsleiding, Welschen, rijksrecherche en ook Bollen, is ontmaskerd als tendentieus, gemankeerd en zelfs kwaadaardig [4]. Voor Bollen is dit niet genoeg. Hij legt uit dat niet het Tolteam, maar juist de beide rechercheurs aan een tunnelvisie leden. Volgens Bollen lijden beide rechercheurs aan een geloof waarbij zij zich steeds verder ingraven in hun eigen gelijk: wie eenmaal in de tunnel is verdwenen, kan niet meer terug. Voor de onvoorbereide lezer mag dit een overtuigende redenering zijn, in werkelijkheid bezegeld Bollen hiermee zijn boek als een 'monument van tunnelvisie'. Bollen zit er zover in dat hij niet eens meer in staat is in het arrest van het gerechtshof [5] te lezen wat er staat, namelijk dat van alle bewijsmiddelen de overtuigingskracht is komen te vervallen. Waarom is die overtuigingskracht, die eerder nog leidde tot een vonnis van 15 jaar cel, nu vervallen? De belangrijkste reden is de melding van misstanden door de beide klokkenluiders, uitmondend in hun getuigenverklaringen voor het Hof!
Het hof heeft niet door wettige bewijsmiddelen de overtuiging bekomen dat verdachte het hem telaste gelegde heeft begaan zodat hij daarvan moet worden vrijgesproken.
Conformeringsdruk. Wat Maarten Bollen als lid van het team niet meer kan zien, zoals hij zelf overigens ook ruiterlijk toegeeft, is of de beide dissidente rechercheurs wellicht twee van de weinige leden van het Tolteam waren die hun individuele denkvermogen weigerden op te offeren aan de conformeringsdruk vanuit het Tolteam en het Openbaar Ministerie. Want die conformeringsdruk vanuit de politieleiding, en vooral het OM, die was er wel degelijk en in hoge mate.
4. De inhoud van 'Op zoek naar de onderste steen' (2004)
Vanwege de bulk aan voorbeelden in deze Tolteam kroniek zal in een separaat artikel een overzicht worden gegeven van aanwijzingen voor de tunnelvisie waaraan Maarten Bollen lijdt, samen met het Tolteam waarmee hij zichzelf heeft vereenzelvigd. Zonder dat Bollen het zelf in de gaten heeft is zijn boek verworden tot één lange getuigenverklaring van het bestaan van een tunnelvisie binnen het strafrechtelijk onderzoek naar de Vuurwerkramp. Komend artikel is een 'must' voor iedere tegenspreker die wil weten hoe zo'n tunnelvisie in de praktijk werkt.
5. Boek: 'Tunnelvisie als bedrijfsrisico' (2010)
Als schrijver van de kroniek van het Tolteam dat onderzoek deed naar de Vuurwerkramp snapt Maarten Bollen in 2010 nog steeds niet wat er is gebeurd binnen dat team. Hoe kan het Tolteam, dat in omvang, impact en complexiteit van het onderzoek met niets is te vergelijken, en dat er in slaagt allerlei complexe problemen op te lossen, zo falen bij het omgaan met afwijkende meningen binnen het team? Bollen noemt het probleem van de minderheid die zich moet schikken naar de keuze van de meerderheid binnen het Tolteam. Bollen verwijst hier naar de beide melders van misstanden. Hij heeft in zijn eerdere boek over het Tolteam (2004) een hele epiloog gewijd aan wat hij noemt 'het tragische ongelijk’ van beide melders. Zie hierboven.
Op het moment van schrijven van de herziene editie 2010 van zijn boek is Maarten Bollen tegenspreker bij de politie Oost-Nederland. Zijn mentor is hoofdinspecteur Ed Reinshagen, de toenmalige op een na hoogste leidinggevende van het Tolteam (onder commissaris Rik de Boer). Zijn kamergenoot is inspecteur Cees Mijwaart, ook een voormalig leidinggevende binnen het Tolteam. Waar Bollen naar Mijwaart kijkt als een senior collega met een goed kritisch vermogen, is diezelfde Mijwaart voor ex-Tolteam rechercheur Jan Paalman de belichaming van inteeltachtige rechercheprocessen [6].
6. Interview in het blad MT (december 2014)
Maarten Bollen stelt dat door tegenspraak de kans op tunnelvisie is geslonken. Met enige regelmaat gaat Bollen naar een rechtszaak van een opsporingsdossier waarin hij tegenspreker is geweest. Dan luistert hij waar de advocaat mee komt. Zijn het nieuwe inzichten? Of zaken waar hij het met de teamleider over heeft gehad? Meestal wordt Bollen gerustgesteld en hoort hij weinig nieuws.
Voetnoten
[1] Bron: De uitdrukking 'dat is onze Maarten' komt uit het dankwoord (blz. 89) van het door Bollen geschreven boek 'Tunnelvisie als bedrijfsrisico'.
[2] Bron: De beschrijving door Maarten Bollen van zijn cv op de LinkedIn profielpagina https://www.linkedin.com/in/mbollen/
[3] Het OM heeft op verschillende terreinen gegevens weggehouden uit het strafdossier. Soms vielen zij daarbij door de mand, zoals bij een regiezitting van het gerechtshof, maar meestal slaagde het OM in zijn opzet. Zo zijn door het OM dossiers buiten de rechtbank gehouden betreffende Culemborg, de brandweer, het conflict tussen S.E. Fireworks met oud-eigenaar Harm S. en betreffende het grondbedrijf, o.a. met betrekking tot het gevestigde voorkeursrecht van aankoop door de gemeente Enschede.
[4] In een afzonderlijk artikel zal nog worden aangetoond hoe de korpschef Piet Deelman, de rijksrecherche en Maarten Bollen (in zijn epiloog) zich hebben gebaseerd op een valselijk door advocaat-generaal Albert Welschen opgestelde weerlegging van de klachten van de beide klokkenluiders. Een voorproefje daarvan is reeds gepubliceerd hier.
[5] Arrest gerechtshof Arnhem van 12 mei 2003 waarbij de verdachte André de Vries wordt vrijgesproken van brandstichting wegens gebrek aan bewijs.
[6] Met name Tolteam leidinggevende inspecteur Mijwaart maakt zich schuldig aan technieken van ondervraging en rapportage waarbij vraagtekens kunnen worden geplaatst. Paalman heeft hem daar meermaals op aangesproken. In één geval zegt Mijwaart toe de fout te zullen verbeteren, maar dat laat hij na. Mijwaart stond er ook op om in het verhoorteam van klusjesman Kloppenborg te worden opgenomen. Deontologisch werden daar vragen bij gesteld, en niet alleen door Paalman en De Roy van Zuydewijn, omdat Mijwaart (trainer) en Kloppenborg (verzorger) elkaar privé kenden uit dezelfde voetbalclub.
Gepubliceerd door PvB
https://www.linkedin.com/pulse/vleesgeworden-tunnelvisie-m-bollen-paul-van-buitenen
Zie ook
en