Dossier Corona // Gemeenten 'gewoon open', maar alleen voor het noodzakelijke
In een tweeluik onderzoekt Stadszaken.nl de gevolgen van de coronacrisis voor gemeenten op dit moment. In het eerste deel schetsen we een beeld van de dienstverlening en de communicatie richting inwoners. Gemeenten zijn gewoon open, maar wel voor het stikt noodzakelijke.
Door Ronald Bruins
Irma Galama is bestuurswoordvoerder bij de gemeente Tilburg. Daar werd op 28 februari melding gemaakt van de eerste coronapatiënt. Ze zit nu in een team van waaruit de crisiscommunicatie voor de veiligheidsregio Midden- en West-Brabant wordt gedaan. Haar burgemeester, Theo Weterings, is daar voorzitter van. Galama: 'Het is voor het eerste dat ik GRIP-4 in de witte kolom meemaak. Daar kun je draaiboeken voor maken en ook oefenen, maar in werkelijkheid is het toch altijd net iets anders. Ik denk dat ik de eerste dagen wel zestig telefoontjes heb gehad vanuit de media. Dat liep aardig door, totdat we voor Brabant een perscentrum vanuit Eindhoven hebben opgezet. Die was maandag om negen uur operationeel.'
Dienstverlening draait door
De gemeentelijke diensten blijven open, schetst Galama. 'We zijn een relatief grote stad. We zitten qua personeel niet ruim in ons jasje, maar we hebben wel voldoende medewerkers om voorzieningen open te houden. Het zwembad is wel dicht, maar stadswinkel is zeker nog wel open. Al is het op een wat lager pitje. Al met al knelt het hier nog niet. Je kunt als inwoner nog steeds je paspoort laten verlengen. En ook onze dienstverlening in het sociale domein draait gewoon door.'
Jan Arie Bijl is hoofd communicatie bij de gemeente Enschede. Ook daar gaat de gemeentelijke dienstverlening door. 'Stadhuis en stadskantoor zijn open, maar we roepen mensen die ziek of ziekig zijn niet te komen. Dat is lijn met het landelijke beleid. En kom alleen als het echt nodig is. Mocht het kunnen wachten, dan vragen we inwoners om bijvoorbeeld voor hun paspoort een afspraak na 6 april te maken. Kortom, we vragen ons voortdurend af van urgent is en wat we kunnen laten liggen.'
Het nieuwe normaal
Burgemeester Weterings van Tilburg is ook voorzitter van de veiligheidsregio. Galama: 'Dat betekent dat hij vooral met de crisis en de informatievoorziening richting onze burgers is bezig geweest. Alle maatregelen die nu gelden voor heel Nederland, hadden wij tweeëneenhalve week geleden al. Maar waar nu informatie centraal beschikbaar is bij de Rijksoverheid, moesten wij die zelf maken. Denk aan posters, toolkits, enzovoorts. Eigenlijk zijn we nu wel goed gestructureerd, met de juiste experts op de juiste plaats. Het begint voor ons nu meer een nieuwe normaal te worden. Alhoewel van echt normaal geen sprake is. Ook op termijn niet, want dan krijg je nog de klap voor bedrijven die op slot zijn gegaan.'
Er is voor de burgmeester van Tilburg nu meer tijd om de rol van burgervader te pakken, constateert Galama. Ze verwijst naar een interview in het Brabants Dagblad. Meerdere burgemeesters in het land grijpen de mogelijkheid aan om een brief te schrijven aan hun bewoners. 'Voor kwetsbare burgers, ouderen, ouders, ondernemers en mensen in allerlei beroepen, breekt een onzekere en soms angstige tijd aan', schrijft burgemeester Snijders van Zwolle. 'We mogen dit alleen van u vragen omdat het nodig is om uitputting van ons zorgstelsel te voorkomen. Het is nu echt ernst, het gaat immers om onze gezondheid.' Snijders zegt ook “bemoedigende signalen van Zwollenaren” te zien. 'Zij doen juist wat nu nodig is en verliezen daarbij de naaste niet uit het oog.' In Enschede is er zelfs een brief van de burgervader Van Veldhuizen voor de jongeren. Bijl: 'We doen ook een beroep op hen om dit serieus te nemen.'
Noodzakelijke overheidsproces
Burgerzaken is door de Rijksoverheid aangewezen als noodzakelijk overheidsproces. In Zwolle werkt de publieksbalie alleen op afspraak en handelt het alleen dringende zaken af. Denk aan de aangifte van een geboorte of de aanvraag van een paspoort. Inloopspreekuren bij het sociaal wijkteam zijn gestopt, maar die medewerkers zijn wel telefonisch te benaderen. Ook wijkpunten gaan dicht. Geplande huwelijken kunnen doorgaan, maar dan met de restrictie van maximaal 30 personen.
Het afval wordt in veel gemeenten in Nederland gewoon opgehaald. Afvalophalers zijn zelfs bestempeld als een vitaal beroep waardoor ze gebruik mogen maken van kinderopvang. Bij de gemeente Delfzijl helemaal in het Noorden van Nederland kunnen inwoners tot en met 6 april niet het gemeentehuis binnenlopen. 'Maar de dienstverlening van de gemeente naar inwoners gaat zoveel mogelijk door, maar wel gericht op de echt noodzakelijke zaken.' Delfzijl vraagt inwoners wel om alleen naar het afvalpunt te komen als het strikt noodzakelijk is.
Steunmaatregelen
Het kabinet kondigde maatregelen aan om ondernemers te ondersteunen. 'Zodat zij hun bedrijf kunnen voortzetten.' De regeling gaat worden uitgevoerd door gemeenten, stelde minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bij de presentatie dinsdagavond. 'Niet iedereen moet morgen de gemeente bellen', waarschuwde Koolmees. De maatregelen moeten namelijk nog verder worden uitgewerkt. Hoe gemeenten die verdeling ter hand moeten nemen, weten ze dus ook nog niet.
Het handhavingskader
Nieuw is het zogenoemde handhavingskader waar gemeenten mee krijgen te maken. Politie, maar ook hun buitengewone opsporingsambtenaren moeten optreden als een eet- en drinkgelegenheid, een sport- en fitnessclub, een sauna of coffeeshop toch besluit open te blijven. Galama van de gemeente Tilburg: 'Als ik om me heen kijk, is alles dicht en houdt men zich er goed aan. De straffen zijn overigens zwaar: maximaal drie maanden gevangenisstraf of een boete van 4.350 euro.' Coffeeshops en restaurants mogen hun waar wel verkopen via een loket. Ook Bijl van de gemeente Enschede constateert dat gelegenheden zich goed houden aan de noodverordening. 'We zien wel dat jongeren nu ze meer tijd hebben en vrij zijn, toch gebruik maken van de sportvelden. Terwijl ze niet voor niets zijn dichtgedaan. Daar proberen op een nette manier te vertellen dat dat niet de bedoeling is.'
Enschede heeft specifiek te maken met Duitsers die de grens oversteken omdat de winkels in Duitsland zijn gesloten. Bijl: 'De Duitse overheid heeft opgeroepen om dat niet te doen en het gebeurt ook niet op grote schaal. Het is nu toe voor ons beheersbaar.' Vieringen van Koningsdag worden in gemeenten vaker en vaker geschrapt. Onder meer in Maastricht. De huidige maatregelen hebben daar volgens de organisatoren een te grote impact op de voorbereidingen.
Sfeer van saamhorigheid
Zaken straffen die openblijven hoeft dus niet. En gemeenten houden zoveel mogelijk hun dienstverlening in de lucht. Maar dan wel voor het strikt noodzakelijke. Er heerst bij gemeenten vooral een sfeer van saamhorigheid. Bijl: 'Mensen snappen goed waarom dit is.' Galama wijst op prachtige, nieuwe initiatieven. 'Een Chinees restaurant dat moest sluiten, dat zijn eten uitdeelt aan bewoners. Inwoners die bellen naar ouderen om boodschappen voor ze te doen. Ga zomaar door. Deze crisis, hoe droevig ook, brengt het creatieve in mensen naar boven.'
Bron :