Dossier Landsadvocatenkantoor // Schriftelijke vragen Eerste Kamer // contractuele verhouding met advocaten- en notariskantoor Pels Rijcken
Aan de Voorzitter van de Eerste Kamer
der Staten-Generaal
Datum 4 februari 2022
Onderwerp Antwoorden op vragen van het lid Otten over de contractuele
verhouding met advocaten- en notariskantoor Pels Rijcken
Hierbij bied ik uw Kamer, mede namens de staatssecretaris van Financiën, de
antwoorden aan op de vragen van het lid Otten (Fractie Otten) over de
contractuele verhouding met het advocaten- en notariskantoor Pels Rijcken van
21 december 2021. Een afschrift van deze antwoorden zend ik ter kennisneming
aan de Voorzitter van de Tweede Kamer.
De Minister van Justitie en Veiligheid,
D. Yeşilgöz-Zegerius
170521u
(Ingezonden 21 december 2021)
Vragen van het lid Otten (Fractie Otten) op 21 december 2021 medegedeeld aan
de minister van Justitie & Veiligheid en aan de staatssecretaris Fiscaliteit en
Belastingdienst over de contractuele verhouding met advocaten- en
notariskantoor Pels Rijcken.
1.
Is het correct dat de Staat onafgebroken sinds 1969 een contractuele verhouding
heeft met Pels Rijcken om exclusief als landsadvocaat voor de Staat te fungeren?
Antwoord vraag 1.
Nee. De Staat heeft een contractuele verhouding met een advocaat die optreedt
als Landsadvocaat. Sinds 1969 zijn dit advocaten geweest die waren verbonden
aan het kantoor Pels Rijcken. Er is evenwel geen overeenkomst met het kantoor
Pels Rijcken. De overeenkomst ziet ook niet op notariële dienstverlening van he t
kantoor. In de overeenkomst met de Landsadvocaat is bepaald dat de
Landsadvocaat geen zaken zal aannemen of behandelen van, adviezen geven aan
of anderszins diensten verrichten voor derden waarbij:
a. een procedure tegen (organen van) de Staat moet worden voorbereid
of gevoerd dan wel het voorbereiden of voeren van een dergelijke
procedure tot de reële mogelijkheden behoort;
b. in het kader van de behartiging van de belangen van deze derden de
belangen van de Staat, van welke aard dan ook, geschaad zouden kunnen
worden;
c. het gevaar bestaat dat niet-openbare beleidsmatige of niet-openbare
feitelijke informatie die bij de behartiging van zaken van de Staat is
verkregen, zou kunnen worden aangewend ten behoeve van deze derden.
De Landsadvocaat en zijn kantoorgenoten werken niet exclusief voor de Staat,
maar zijn uit hoofde van artikel 2 en artikel 5 van de overeenkomst wel beperkt in
het aannemen en behandelen van zaken van derden. De Staat is overigens niet
verplicht om voor advocatuurlijke diensten gebruik te maken van (het kantoor
van) de Landsadvocaat en doet soms een beroep op andere advocaten(kantoren).
2.
De minister van Justitie & Veiligheid spreekt in de beantwoording van 13
december 2021 op vragen van Tweede Kamerleden (kenmerk 3638485) over de
recorduitgaven aan de landsadvocaat (32,9 miljoen euro in 2020) over het
zogenaamde “landscontract”; kunt u alle overeenkomsten (inclusief annexes,
updates, bijlagen, etc) van de huidige vigerende contractuele overeenkomst(en)t
met Pels Rijcken aanbieden aan de Eerste Kamer?
Antwoord vraag 2.
Ja. Als bijlage stuur ik uw Kamer een afschrift van het contract dat de Staat met
de landsadvocaat heeft afgesloten. De enige bijlage bij de overeenkomst met
daarin de standaarduurtarieven verstrek ik niet omdat dat bedrijfsvertrouwelijke
informatie betreft. Over de tarieven kan ik wel melden, zoals de minister voor
Rechtsbescherming eerder heeft geantwoord op vragen van de leden Van Nispen
en Beckerman van de Tweede Kamer, dat rijksbreed standaarduurtarieven
worden gehanteerd. In 2022 is het laagste tarief voor advocaat-stagiairs (tarief
II) € 174 en het hoogste uurtarief € 405 (partners).1 Conform het landscontract
worden deze tarieven verhoogd met 4,9% kantoorkosten en BTW .
3.
Wat is de einddatum van de huidige overeenkomst tussen de Staat en Pels
Rijcken?
Antwoord vraag 3.
De overeenkomst eindigt van rechtswege zodra de Landsadvocaat niet meer de
advocatuur in Den Haag uitoefent. Op basis van het contract is de Staat bevoegd
de overeenkomst met inachtneming van een termijn van één maand op te
zeggen, nadat de Landsadvocaat de wettelijke pensioengerechtigde leeftijd heeft
bereikt, of door ziekte of anderszins niet meer in staat is de verplichtingen die
voor hem uit deze overeenkomst voortvloeien, naar behoren te vervullen. De
overeenkomst met de Landsadvocaat kan verder door ieder van de partijen met
inachtneming van een opzegtermijn van twaalf maanden worden beëindigd. Voor
het overige gelden ten aanzien van deze overeenkomst de algemene wettelijke
bepalingen rondom wijziging en ontbinding van overeenkomsten uit het Burgerlijk
Wetboek.
4.
Is de Staat in onderhandeling over een mogelijke verlenging van de
overeenkomst met Pels Rijcken? Zo ja, wat is de status van deze
onderhandelingen?
Antwoord vraag 4.
Zoals ik hierboven heb aangegeven, kent de overeenkomst tussen de Staat en de
Landsadvocaat geen einddatum. Zoals ik in mijn brief van 19 oktober 2021 aan
de Tweede Kamer heb aangegeven, wordt de overeenkomst met de
Landsadvocaat aangepast, in aansluiting op de aanbevelingen van prof.mr. T.R.
Ottervanger en prof. dr. A.B. Hoogenboom, die betrekking hebben op de nadere
eisen in de huidige overeenkomst, en op de structuur, organisatie en inhoud van
de diverse contacten met de Landsadvocaat en het kantoor van de
Landsadvocaat.2 Zodra de onderhandelingen hierover zijn afgerond, zal ik de
Tweede Kamer daarover informeren en uw Kamer hiervan een afschrift doen
toekomen.
5.
Welke mogelijkheden bevat de overeenkomst voor de Staat om de overeenkomst
met Pels Rijcken op te zeggen, te ontbinden of anderszins te beëindigen?
Antwoord vraag 5.
Op basis van artikel 8 van het contract is de Staat is bevoegd de overeenkomst
met inachtneming van een termijn van één maand op te zeggen, nadat de
Landsadvocaat de wettelijke pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, of door
ziekte of anderszins niet meer in staat is de verplichtingen die voor hem uit deze
overeenkomst voortvloeien, naar behoren te vervullen. Verder kan de
overeenkomst met de Landsadvocaat door ieder van de partijen met
inachtneming van een opzegtermijn van twaalf maanden worden beëindigd. Voor
het overige gelden ten aanzien van deze overeenkomst de algemene wettelijke
1 Tweede Kamer, vergaderjaar 2021–2022, Aanhangsel 1061.
2 Tweede Kamer, vergaderjaar 2021-2022, 35925 VI, nummer 14.
bepalingen rondom wijziging en ontbinding van overeenkomsten uit het Burgerlijk
Wetboek. De Staat is overigens op basis van het contract niet verplicht om voor
advocatuurlijke diensten gebruik te maken van (het kantoor van) de
Landsadvocaat en doet soms een beroep op andere advocaten(kantoren).
6.
Wat is de opzegtermijn van de overeenkomst tussen de Staat en Pels Rijcken?
Antwoord vraag 6.
De overeenkomst eindigt van rechtswege zodra de Landsadvocaat niet meer de
advocatuur in Den Haag uitoefent. Op basis van het contract is de Staat bevoegd
de overeenkomst met inachtneming van een termijn van één maand op te
zeggen, nadat de Landsadvocaat de wettelijke pensioengerechtigde leeftijd heeft
bereikt, of door ziekte of anderszins niet meer in staat is de verplichtingen die
voor hem uit deze overeenkomst voortvloeien, naar behoren te vervullen. De
overeenkomst met de Landsadvocaat kan verder door ieder van de partijen met
inachtneming van een opzegtermijn van twaalf maanden worden beëindigd. Voor
het overige gelden ten aanzien van deze overeenkomst de algemene wettelijke
bepalingen rondom wijziging en ontbinding van overeenkomsten uit het Burgerlijk
Wetboek.
7.
Is er sprake van automatische verlenging van de overeenkomst tussen de Staat
en Pels Rijcken? Speelt de datum van 1 januari 2022 daarbij een rol en moet de
overeenkomst indien die zou worden opgezegd voor deze datum zijn opgezegd?
Antwoord vraag 7.
Nee.
8.
Zoals bekend, heeft zich gedurende een periode van vele jaren (decennia) een
ongekend ernstige fraude voorgedaan bij Pels Rijcken door o.a. de
bestuursvoorzitter waarbij meer dan 10 miljoen euro is weggesluisd en waarbij
ook landelijke en/of provinciale overheden zijn benadeeld. Bent u bekend met het
artikel “Fraude bij Pels Rijcken, de onderste steen moet boven” van Prof. Dr. M.
Pheijffer en Mr. J.G. Princen in het Nederlands Juristenblad van 28 mei 2021 Afl.
21 p. 1714 e.v. waarin onder andere wordt geconcludeerd dat de interne controle
bij Pels Rijcken in ernstige mate tekort is geschoten?
Antwoord vraag 8.
Ja.
9.
Deelt u het standpunt dat na alles wat er voorgevallen is bij Pels Rijcken met de
fraude door de voorzitter van het bestuur nu van de Staat niet kan worden
verlangd nog langer de overeenkomst met Pels Rijcken als landsadvocaat te
continueren? Zo nee, waarom niet?
Antwoord vraag 9.
Nee. De Staat heeft een contractuele verhouding met een advocaat die optreedt
als Landsadvocaat. Er is evenwel geen overeenkomst met het kantoor Pels
Rijcken. Het is in het belang van de Staat om verzekerd te zijn van een continue
beschikbare en kwalitatief hoogwaardige juridische bijstand. Om die reden zal het
kabinet een commissie van deskundigen instellen om advies uit te brengen over
zowel de mogelijke positionering en vormgeving als de inhoudelijke reikwijdte van
de advocatuurlijke dienstverlening aan de Rijksoverheid. De Tweede Kamer is
daarover bij brief van 19 november 2021 geïnformeerd.3
Ik acht het niet
verstandig om in afwachting van het advies van de commissie onomkeerbare
stappen te nemen waarmee de opties op de langere termijn zouden kunnen
worden beperkt, of die onnodige risico´s met zich mee brengen voor de
continuïteit van de juridische bijstand aan de Staat.
10.
Bent u van mening dat Pels Rijcken nu niet langer effectief en geloofwaardig kan
optreden voor de Staat in bijvoorbeeld BIBOB-procedures en belasting- en
toeslagenzaken?
Antwoord vraag 10.
Nee. Zoals ik aan de Tweede Kamer heb gemeld,4 blijkt uit de onderzoeken van
de deken van de Haagse Orde van Advocaten en het Bureau Financieel Toezicht
(BFT) dat het om een exclusief notariële fraude van één persoon gaat. Er zijn
geen aanwijzingen dat er sprake was van betrokkenheid bij de fraude van de
andere notarissen of van advocaten van het kantoor van de Landsadvocaat.
Ik heb de Tweede Kamer bij brief van 19 oktober 2021 aangegeven dat de
omvang van de notariële fraude tot een zeer serieuze aanpak door het kantoor
van de Landsadvocaat noopt om herhaling hiervan te voorkomen en de
dienstverlening voor de Staat veilig te stellen. De Staat acht het van het grootste
belang dat de juridische bijstand is ondergebracht bij een kantoor dat integer en
transparant handelt. Het kantoor van de Landsadvocaat heeft na advies van
Deloitte en met bijstand van Price Waterhouse Coopers een uitgebreid pakket aan
verbetermaatregelen in gang gezet.
11.
Bent u van mening dat advocaten, maar in speciale mate de landsadvocaat aan
de allerhoogste eisen qua integriteit en toezicht moeten voldoen en dat dit
duidelijk niet het geval is geweest bij Pels Rijcken?
Antwoord vraag 11.
Ja. De fraude heeft vragen opgeworpen over de interne beheersmaatregelen rond
de notariële kwaliteitsrekeningen, de controle op de juiste toepassing van de
beheersmaatregelen, de governance, de gezamenlijke praktijkuitoefening van
advocaten en notarissen en de sociale veiligheid en aanspreekbaarheid. Dit alles
heeft mij aanleiding gegeven tot bezinning op de positie van de Staat als cliënt
ten opzichte van het kantoor van de Landsadvocaat, op de korte en middellange,
maar ook op de lange termijn. Ik verwijs u daartoe naar mijn brief aan de Tweede
Kamer van 19 november 2021.5
12.
3 Tweede Kamer, vergaderjaar 2021-2022, 35 925 VI, nummer 34.
4 Tweede Kamer, vergaderjaar 2021-2022, 35 925 VI, nummer 34 en 35 570 V, nummer
119.
5 Tweede Kamer, vergaderjaar 2021-2022, 35 925 VI, nummer 34.
Deelt u beiden het standpunt van de Fractie-Otten dat van de Staat, in de
gegeven omstandigheden in redelijkheid niet meer kan worden gevergd de
overeenkomst met Pels Rijcken te continueren? Zo nee, waarom niet?
Antwoord vraag 12.
De wijze waarop de rechtsbijstand in de toekomst wordt vormgegeven zal het
kabinet mede bepalen aan de hand van het daarover uit te brengen advies wat ik
noemde in de antwoorden op vraag 9 en vraag 11. Ik vind het onwenselijk daarop
vooruit te lopen. Gegeven hetgeen over de exclusief notariële fraude bekend is en
de voortvarendheid waarmee het kantoor verbetermaatregelen op vele terreinen
heeft getroffen of in gang heeft gezet, bestaat – in het licht van het belang van
een continue beschikbare en kwalitatief hoogwaardige juridische bijstand – geen
aanleiding op dit moment geen gebruik te maken van de advocatuurlijke diensten
van de Landsadvocaat.
13.
Tijdens het debat over het belastingplan in de Eerste Kamer op 14 december
20216 antwoordde de staatssecretaris van Fiscaliteit en Belastingdienst op de
vraag van de Fractie-Otten waarom het contract met Pels Rijcken niet beëindigd is
of gaat worden, dat dit niet zou kunnen vanwege “contractbreuk”. Op welke
specifieke contractuele bepalingen van de overeenkomst tussen de Staat en Pels
Rijcken baseert de staatssecretaris deze uitspraak?
Antwoord vraag 13.
De staatssecretaris van Fiscaliteit en Belastingdienst doelde hiermee op het feit
dat beëindiging van de overeenkomst een zeer vergaande maatregel is die de
Staat alsook (het kantoor van) de Landsadvocaat diep raakt. Een dergelijk stap
brengt risico’s met zich mee voor een groot aantal zaken.
Zoals ik de Tweede Kamer bij brief van 19 november 2021 heb gemeld, zal het
kabinet een commissie van deskundigen instellen om advies uit te brengen over
de mogelijke positionering en vormgeving als de inhoudelijke reikwijdte van de
advocatuurlijke dienstverlening aan de Rijksoverheid. Ik acht het niet verstandig
om in afwachting van het advies van de commissie onomkeerbare stappen te
nemen waarmee de opties op de langere termijn zouden kunnen worden beperkt,
of die onnodige risico´s met zich mee brengen voor de continuïteit van de
juridische bijstand aan de Staat.
14.
Waarom gebruikt de Staat niet het opschortingsrecht van Art. 6:262 BW (Exceptio
non adimpleti contractus) in de wederkerige overeenkomst met Pels Rijcken om
de overeenkomst met Pels Rijcken tot nader orde op te schorten na al hetgeen bij
Pels Rijcken voorgevallen is, aangezien dit alleszins gerechtvaardigd lijkt en van
de Staat niet in redelijkheid kan worden gevergd de overeenkomst met Pels
Rijcken te continueren?
Antwoord vraag 14.
Gegeven hetgeen over de exclusief notariële fraude bekend is en de
voortvarendheid waarmee het kantoor verbetermaatregelen op vele terreinen
heeft getroffen of in gang heeft gezet, bestaat – in het licht van het belang van
een continue beschikbare kwalitatief hoogwaardige juridische bijstand – geen
aanleiding op dit moment geen gebruik te maken van de advocatuurlijke diensten
6 Zie: https://www.eerstekamer.nl/verslag/20211214/verslag
van de Landsadvocaat. Het opschorten van de overeenkomst (of anderszins
daaraan geen invulling meer geven) zou betekenen dat de Staat voor de
behandeling van de vele lopende zaken waarin de Staat – veelal als gedaagde –
betrokken is de diensten van andere advocaten zou moeten inhuren. Dat kent
voor de Staat onaanvaardbare risico’s op het gebied van de benodigde kwaliteit
(o.a. door gebrek aan specifieke kennis en ervaring op het terrein van de
juridische positie van de Staat), continuïteit en kosten.
15.
Bent u van mening dat er, na alles wat er voorgevallen is bij Pels Rijcken, nu een
aanbestedingsproces uitgeschreven dient te worden voor een nieuwe
landsadvocaat (waarbij Pels Rijcken wordt uitgesloten van deelname)? Zo nee,
waarom niet?
Antwoord vraag 15.
In het commissiedebat juridische beroepen in de Tweede Kamer op 4 november
2021 heb ik gemeld over te gaan tot het instellen van een commissie van
deskundigen. In de kamerbrief van 19 november 2021 heb ik de opdracht aan de
commissie van deskundigen meegedeeld aan de Tweede Kamer. De commissie
van deskundigen krijgt de opdracht onafhankelijk onderzoek te doen naar de
wijze waarop de rijksoverheid moet worden geadviseerd en bijgestaan in kwesties
die onafhankelijke juridische bijstand vergen. De opdracht strekt zich uit tot zowel
de mogelijke positionering en vormgeving als de inhoudelijke reikwijdte van een
dergelijke dienstverlening. Op de uitkomsten van het onderzoek van deze
commissie van deskundigen wil ik niet vooruitlopen.
16.
Wilt u deze vragen elk afzonderlijk beantwoorden (en daarbij niet verwijzen naar
antwoorden op andere vragen) binnen 14 dagen na ontvangst?
Antwoord vraag 16.
De vragen zijn één voor één zo snel als mogelijk beantwoord.